کشاورزی در هر کشوری رکن اساسی برای استقلال سیاسی، اقتصادی و تامین معاش مردم است. معاشی که به سختی کسب می شود و به راحتی از دست می رود. یکی از این اقلام در کشاورزی، تولید برنج است که کاری پر رنج، طاقت فرسا، سخت و شکننده است.
در ایران با توجه به آمارهای داده شده در حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن برنج تولید می شود، که با احتساب کشت برنج راتون این مقدار از تولید به ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تن می رسد.
حال اگر بخواهیم سرانه مصرف برنج در کشور را محاسبه کنیم ایران در سال مصرف کننده حدود ۳۶ تا ۳۸ کیلوگرم (معادل حدود صد گرم در روز) است.
یعنی ایرانیان در داخل چیزی حدود ۳ میلیون تن برنج مصرف می کنند که با تولید برنج دو میلیون خرده ای داخل نیازمند واردات تا سقف ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تن می باشد.
اگر به امار گمرگ که منبع موثقی برای ارزیابی دادهای ماست بنگریم، در سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ بترتیب واردات برنج ۷۴۶ و ۸۴۰ هزار تن بوده است. اگرچه این واردات نسبت به سالهال ۹۱ و ۹۲ (حدود دو میلیون تنی) کاهش چشمگیری داشته، اما باز بالاتر از نیاز جامعه و شکسته شدن بازار داخلی در یک فرایند زمانی شده است، و هنوز باور نداریم که واردات بی رویه برنج خیانت به کشاورزان شالیکار است.
براساس آنچه که شنیده می شود تا پایان مهر ماه سال ۹۶ واردات یک میلیون تنی برنج (بیش از یک میلیارد دلار) به کشور صورت گرفته و این سیر صعودی موجب گردیده که برنج وارداتی در صدر فهرست کالاهای وارداتی قرار گیرد و از لحاظ وزنی افزایش ۷۵ درصدی و از لحاظ ارزشی افزایش ۹۶ درصدی را تجربه نماید. به نظر می رسد که آمار فوق برای کشوری که تولید کننده برنج است، شکننده و تأثیر گذار در روندهای پیش رو هم در تولید و هم در کاهش انگیزش برای کشاورزان باشد.
با یک محاسبه سر انگشتی چنانچه بخواهیم واردات هر کیلو برنج را با قیمت حدود یک دلار فرض کنیم (با ارز مبادله ای ۳۵۰۰ تومان) اختلاف فاحش سود واردات کنندگان بی رویه برنج را نسبت به کشاورزان شالکیار مشاهده خواهیم کرد. که این روند می تواند آسیب جدی به کشاورزان ما که صدها هزار نفر را شامل می شود بزند. به دلیل اینکه قیمت برنج وارداتی از قیمت تضمینی برنج برای تولید داخلی هم کمتر است.
جالبتر اینکه که اختلاف فاحشی در آمارهای سرانه مصرف برنج داده شده بین وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بازرگانی، انجمن برنج و انجمن وارد کنتدگان برنج وجود دارد که گاهاً دیده می شود که رقمی در حدود ۳۶ تا ۴۰ کیلوگرم می باشد که خود این می تواند به واردات برنج بیشتر از مقدار لازم کمک نماید.
کاهش تعرفه واردات برنج در ماههای اخیر از ۴۰ به ۲۶ درصد و حذف موقتی عوارض ۵۰۰ تومانی برای هر کیلو برنج با دلایل کاهش قیمت جهانی برنج، کمبود برنج در بازار، افزایش قیمت و قاچاق برنج و … به افردای که دنبال واردات برنج برای سودجویی و کسب منافع شخصی هستند کمک می کنند تا کار خود را توجیه نمایند.
محود حجتی (وزیر محترم جهاد کشاورزی) هنگام رأی اعتماد به مجلس قول داده بود که اجازه واردات برنج خارجی را در فصل برداشت برنج داخلی ندهد.
وزیر کشاورزی باید دقت لازم را انجام می داد تا واردکنندگان برنج زمانی که واردات آزاد است ثبت سفارش برنج را انجام داده و برنج موردنیاز را وارد کشور کنند و اقدام قانون ممنوعیت واردات باید در زمان خودش انجام می‌شد و نه در زمانی که قیمت برنج شکسته شده بود و تولیدات کشاورزان در دست دلالان در گردش بود.
اما با اصرار برخی از افراد خاص خلف وعده کرد. با فشاری که در کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی اعمال شد خوشبختانه شش ماه از سال واردات برنج در فصل برداشت ممنوع شده است. البته ناگفته نماند که معاون بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی معتقد است که ممنوعیت ثبت سفارش به معنای وارد نشدن برنج تا پایان سال نیست، بلکه تا زمان بررسی های لازم و تأمین و تنظیم بازار ادامه دارد .
مسئولان کشاورزی ما باید پاسخ دهند این روند وارداتی آن هم در شرایط سخت اقتصادی و تحریم های در پیش رو مغایر با سیاست های اقتصاد مقاومتی نیست؟ آیا می دانند که واردات سال جدید که نسبت به سال ۹۵ روند صعودی داشته چه صدماتی به قشر زحمت کش کشاورز می زند. آن هم در سالی که قرار است گام های محکمتری برای جلوگیری از واردات بی رویه محصولاتی مانند برنج برداشته شود تا رنج برنج کاران کاهش یابد!!!!!
مسئولان و نمایندگان محترم کجای دلمان بگذاریم که قرار بود صدای کشاورزان شالیکار در خانه ملت باشند.
کدام کشور تولید کننده برنج را دیدید که بیش از نیازش وارد کند تا کشاورزانش مجبور به ترک آن و یا قرض های ناخواسته تن دهند.
حداقل از ژاپن ها یاد بگیریم که در دوره ای کوتاه، وقتی به دلیل افتی که در برنج رخ داد و نتوانستند برنج داخلی را تأمین کنند به اندازه ای وارد کردند که کشاورزان زحمت کش آسیب نبینند.
آیا زمان آن فرا نرسیده با حمایت همه جانبه در عرصه های مختلف تولیدی از برنج گرفته تا چای، ابریشم، گندم، میوه جات و…… در عمل به آنچه که با نام اقتصاد مقاومتی حرف می زنیم عمل کنیم؟
آیا زمان آن فرا نرسیده که به جای واردات با حمایت مادی و معنوی از کشاورزان، آنان را در راستای خود اشتغالی و تولید فراوردهای مختلف یاری کنیم؟ آیا زمان آن فرا نرسیده مسئولین نگاه خود را به برنامه خودکفایی برنج معطوف کنند؟
برنج یکی از اقلامی است که بی رویه وارد می شود. بماند که در اقلام دیگر نیز مستتر است. اگرچه دولت اعتدال گام های مثبتی برداشته اما سوال این است چرا رویه جلوگیری از واردات از یک دولت به دولت دیگر تفاوت ها زیاد دارد، تولیدات ما فرق کرده یا واردات در نیازهای ما رونق پیدا کرده؟
کدام برای ما مهمتر و کاراتر است شکستن دست کشاورزان با همه رنج ها و دردهای طاقت فرسایش برای گذران زندگی، یا باز بودن دست کسانی که برای واردات بی رویه اقدام می کنند؟
مسئولان ما شفاف بگویند ایا می خواهند کشاورزی هنچنان با طروات باقی بماند یا نه، می خواهند آن را نیز همچون دیگر مشکلات به کشور تحمیل کنند؟
اگر می خواهند، که قطعا می خواهند راهکارش چیست؟ و چه باید کرد که در حوزه کشاورزی ما دغدغه واردات را برای از بین بردان تولیدات داخلی نداشته باشیم؟
امید است در سالی که مزین به فرمایش مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) سال “اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال” نامگذاری شده است، با فعال کردن حمایت های علمی و عملی و ظرفیت بومی، که تولیدی است با منابع درون زاد، متّکی به امکانات و ظرفیت های انسانی، طبیعی و فنی موجود در داخل کشور باشد، و مسئولان کشاورزی نیز با نگاه آینده نگرانه و با محاسبات طبیعی و انسانی، نیازهای روزمره را مدنظر قرار دهند و کشاورزی را از افتادن در باتلاق نابودی نجات دهند.
به قلم: دکتر ابراهیم آذرپور (پژوهشگر و نویسنده) و رضا بژکول (روزنامه نگار)
